کلسترول بالا چیست و چه عوارضی دارد؟
کلسترول بالای خون در سنین بالای ۴۰ سال در افراد بسیاری وجود دارد. معمولاً افراد مبتلا به‌دلیل سبک زندگی ناسالمی که دارند به فشارخون بالا و بیماری‌های دیگری مانند دیابت نیز مبتلا هستند. در این مطلب از مطالب پزشکی سایت تریتا، قصد داریم که ببینیم کلسترول بالا چیست، چه علایمی ایجاد می‌کند و درمان آن چیست.
کلسترول چیست و چه عوارضی دارد؟
معمولاً همۀ ما بعد از شنیدن واژۀ کلسترول به یاد بیماری قلبی می‌افتیم و کلسترول را یک مادۀ مضر تصور می‌کنیم؛ اما، بهتر است ببینیم که کلسترول چیست و چه عوارضی دارد.
کلسترول یک مادۀ طبیعی در بدن ماست که در فرایندهای بسیاری مانند ساخت سلول‌ها و تولید بعضی هورمون‌ها نقش دارد.
به‌طور طبیعی و نرمال برای حفظ سلامت بدن نیاز به کلسترول داریم و مقادیر اضافۀ کلسترول به روش‌های مختلفی از بدن دفع می‌شود؛ اما، گاهی یا به‌علت دریافت بیش از اندازۀ کلسترول و پیش‌سازهای آن از طریق رژیم غذایی، یا به‌علت اختلالاتی که در مسیر متابولیسم کلسترول وجود دارد جذب، تولید و دفع این ماده در بدن دچار مشکل می‌شود و ممکن است در بدن انباشته شود.
اگر کلسترول خون بالا باشد، این ماده در جدار عروق، خصوصاً عروق تغذیه‌کنندۀ قلب، رسوب می‌کند و موجب ایجاد تنگی و انسداد عروق می‌شود که می‌تواند عوارض و مشکلات زیادی را به همراه داشته باشد. کلسترول بالا، علاوه بر مورد گفته شده، عوارض دیگری نیز به دنبال خواهد داشت که در ادامه خواهیم گفت.
دو نوع کلسترول خوب (HDL) و کلسترول بد (LDL) داریم. هرچه میزان کلسترول خوب بیشترو میزان کلسترول بد کمتر باشد، کمتر مشکلات عروقی و عوارض ناشی از کلسترول ایجاد می‌شود. البته این نسبت باید در یک حدود خاص باشد و کم‌شدن بیش‌ازحد کلسترول بد یا افزایش شدید کلسترول خوب نیز مشکلاتی ایجاد می‌کند.
معمولاً به‌طور عامیانه به کسانی که کلسترول بد خونشان افزایش یافته است گفته می‌شود کلسترول خون دارند.
عوارض کلسترول بالا چیست؟
عمده عوارض کلسترول ناشی از مشکلات عروقی است که رسوب کلسترول در عروق ایجاد می‌کند و همان فرایند آترواسکلروز است که احتمالاً نام آن را بارها شنیده‌اید. برای مثال، رسوب کلسترول در دیوارۀ عروق قلبی موجب تنگشدن عروق تغذیه‌کنندۀ قلب می‌شود و ممکن است این رگ‌ها انسداد یابند. انسداد این عروق موجب ایجاد درد قفسۀ سینه و سکتۀ قلبی می‌شود که در واقع مهم‌ترین عارضۀ کلسترول نیز همین مورد است.
از طرف دیگر، رسوب کلسترول در عروق کاروتید می‌تواند پلاک‌هایی را ایجاد کند. این پلاک‌ها می‌توانند کنده شده و وارد عروق مغزی شوند و عروق تامین‌کنندۀ مغز را مسدود کنند و موجب ایجاد سکته مغزی شوند.
می‌توان گفت اگر کلسترول بالا باشد، باتوجه‌به میزان بالابودن و باتوجه‌به مدت زمانی که کلسترول افزایش داشته است، عروق مختلفی درگیر می‌شوند و حتی ممکن است با ایجاد مشکل در خون‌رسانی چشم‌ها کوری ایجاد شود یا اینکه خون‌رسانی به پاها مختل شود و فرد دچار لنگش و درد پا شود.
علائم کلسترول خون چیست؟
اینکه علائم کلسترول خون چیست، بستگی به عروقی دارد که در اثر بالابودن کلسترول دچار مشکل شده‌اند.
درکل اغلب افرادی که کلسترول بد خونشان افزایش یافته است، علامتی ندارند و ممکن است تا سال‌ها از این مورد اطلاع نداشته باشند.
در مواردی که عروق مختلف درگیر می‌شوند خصوصاً در نوع ارثی، که کلسترول در سال‌های جوانی افزایش زیادی می‌یابد، فرد ممکن است با علائم مختلفی مانند درد کمر و پا، مشکلات بینایی، سکتۀ قلبی یا مغزی و هرگونه علامت دیگری که گویای درگیری عروقی باشد به پزشک مراجعه کند.
بنابراین، باتوجه‌به اینکه علائم کلسترول خون در اغلب افراد وجود ندارد، در افرادی که در معرض خطر افزایش کلسترول هستند توصیه می‌شود به شکل دوره‌ای سطح کلسترول خون خود را با انجام‌دادن آزمایش زیرنظر بگیرند.
چه افرادی در خطر افزایش کلسترول خون هستند؟
گروهی از افرادی که کلسترول خونشان بالاست، مبتلابه بیماری‌های متابولیک ارثی هستند که متابولیسم کلسترول را مختل کرده است. در این افراد آنزیم‌ها و سازوکارهای کنترل‌کنندۀ کلسترول به‌خوبی کار نمی‌کنند و در سنین پایین کلسترول خونشان بسیار افزایش می‌یابد.
گروهی دیگر از افراد به‌دلیل سبک زندگی ناسالمی که دارند به کلسترول خون بالا مبتلا می‌شوند. مهم‌ترین عللی که بر روی سطح کلسترول خون تأثیر منفی دارند عبارت‌اند از:
- رژیم غذایی ناسالم که سرشار از فست فودها، لبنیات پرچرب، غذاهای چرب و… باشد؛
- عدم ورزش و فعالیت بدنی کافی؛
- مصرف سیگار و دخانیات؛
- مصرف الکل.
به‌علت اینکه متابولیسم کلسترول از کبد عبور می‌کند، افراد با سن بالاتر بیشتر به کلسترول خون بالا مبتلا می‌شوند؛ چراکه ظرفیت کبد آن‌ها برای پردازش کلسترول کاهش می‌یابد.
درمان کلسترول بالا
اولین و مهم‌ترین درمان کلسترول بالا تغییر سبک زندگی و انجام‌دادن ورزش است. ترک سیگار و الکل، داشتن رژیم غذایی سالم در اغلب افراد می‌تواند موجب کاهش کلسترول خون تا حد استاندارد شود.
در افرادی که با اصلاح سبک زندگی کلسترول خونشان کماکان بالاست، برای جلوگیری از وقوع عوارض و برای درمان کلسترول بالا باید درمان دارویی مناسب دریافت کنند.
استاتین‌ها پرکاربردترین دارو در درمان کلسترول بالا هستند و تا حد قابل‌قبولی موجب کاهش کلسترول می‌شوند که از آن‌ها به‌عنوان قاتل کلسترول بالا یاد می‌شود؛ اما، برای اثربخشی بهتر باید در کنار اصلاح سبک زندگی مصرف شوند.
داروهای دیگری که در درمان کلسترول بالا استفاده می‌شوند عبارت‌اند از:
- مسدودکننده‌های جذب کلسترول از روده: این داروها موجب کاهش دریافت کلسترول دریافتی از مواد غذایی می‌شوند؛
- مهارکننده‌های PCSK9: این داروها جذب کبدی کلسترول را افزایش می‌دهند و کلسترول خون کاهش می‌یابد؛
- رزین‌های متصل‌شونده به اسیدهای صفراوی: صفرا به جذب چربی‌ها کمک می‌کند و کلسترول در ساخت آن نقش دارد. این داروها موجب دفع بیشتر صفرا می‌شوند.
در ضمنِ درمان کلسترول بالا، بهتر است افراد ازنظر فشارخون، دیابت و چربی خون نیز بررسی شوند و درصورت نیاز این بیماری‌های همراه نیز درمان شوند.
برای کلسترول بالا چه بخوریم؟
اگر کلسترول خونتان بالاست، احتمالاً به دنبال پاسخ این سؤال هستید که برای کلسترول بالا چه بخوریم.
اصلاح رژیم غذایی مهم‌ترین گام در درمان خانگی کلسترول بالا است. شما باید به هرچه که می‌خورید دقت کنید.
مصرف غذاهای چرب، خصوصاً غذاهای حاوی اسیدهای چرب ترانس و اسیدهای چرب اشباع‌شده، را باید تاحدامکان کاهش دهید.
مصرف کربوهیدرات‌های ساده را باید کاهش دهید. ازطرفی باید به دریافت کافی ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری نیز دقت داشته باشید.
غذاهای سرخ‌کردنی، فست فودها، غذاهای حاوی پنیر پیتزا و انواع دیگر پنیرهای چرب نیز باید محدود شوند. برای مثال، برای تهیه یک صبحانه مناسب برای کلسترول بالا، به‌جای نیمروی پنیری از تخم‌مرغ آب‌پز استفاده کنید.
برای تهیه غذاهای خود می‌توانید از روغن‌های سالم‌تری مانند روغن زیتون و روغن کنجد استفاده کنید.
منابع گیاهی، خصوصاً حبوبات و دانه‌ها، از منابع خوب غذایی هستند که می‌توانید در رژیم غذایی خود از آن‌ها استفاده کنید.
