شوک فرهنگی ناشی از مهاجرت
یکی از مهم‌ترین چالش‌های مهاجرت کنار آمدن با فرهنگ کشور مقصد است. تفاوت‌های فرهنگی گاهی می‌توانند مشکلات بسیار زیادی را برای فرد مهاجر ایجاد کنند و حتی موجب پشیمانی وی از مهاجرت شوند. در این مطلب از مجله روانشناسی سایت تریتا به بررسی شوک فرهنگی ناشی از مهاجرت می‌پردازیم.
تفاوت فرهنگی چیست؟
شوک فرهنگی ناشی از تفاوت فرهنگ است بنابراین بهتر است پیش از پرداختن به شوک فرهنگی ببینیم تفاوت فرهنگی چیست. تفاوت‌های فرهنگی به باورها، رفتارها، زبان‌ها و شیوه‌های مختلفی گفته می‌شود که برای اعضای یک قومیت، نژاد یا ملیت خاص در نظر گرفته می‌شود.
ضربه یا شوک فرهنگی چیست؟
اکثر افرادی که به یک کشور جدید با فرهنگ متفاوت مهاجرت می‌کنند حالتی را تجربه می‌کنند که به آن شوک فرهنگی (Culture Shock) می‌گویند. این شوک برای ایرانیان، که معمولاً از فرهنگ شرقی به کشورهایی با فرهنگ غربی مهاجرت می‌کنند، بسیار ملموس است. به همین جهت در این مقاله به این موضوع می‌پردازیم.
انواع شوک فرهنگی
انواع شوک فرهنگی را در 4 مرحلۀ زیر می‌توان خلاصه کرد. در واقع، این مراحل یک روند طبیعی است تا فرد مهاجر با زندگی در یک فرهنگ متفاوت آماده شود.
مرحلۀ ماه‌عسل
قبل از این که فرد شوک فرهنگی مهاجرت را تجربه کند، یک دورۀ کوتاهِ شیرین و مهیج را تجربه می‌کند که به دورۀ «ماه‌عسل» معروف است.
در این دوره، که ممکن است از یک تا شش ماه طول بکشد، تقریباً تمامی ویژگی‌های کشور میزبان و محیط جدید برای فرد مهاجر مثبت و هیجان‌انگیز است و فرد به‌علت این هیجان و دیدگاه مثبت از موارد منفی و مشکلات چشم‌پوشی می‌کند.
درحقیقت فرد مهاجر در این مرحله بیشتر حالت یک توریست را دارد و ضمن لذت‌بردن از جاذبه‌های توریستی کشور میزبان کمتر به محدودیت‌ها و مشکلات مهاجرت فکر می‌کند.
مرحلۀ سرخوردگی
با از بین رفتن لذت اولیۀ حضور در یک محیط جدید، فرد مهاجر ممکن است به‌شدت عصبانی و سرگردان شود. به‌تدریج ممکن است خستگی ایجاد شود که می‌تواند ناشی از درک نادرست از اعمال، گفت‌وگوها و کارهای دیگران باشد.
عادات محلی نیز می‌توانند بسیار چالش‌برانگیز شوند و انجام‌دادن کارهای آسان قبلی ممکن است طولانی‌تر شود و منجر به خستگی شود.
مرحلۀ انطباق
مرحلۀ انطباق اغلب تدریجی است با تطبیق افراد با محیط جدید احساسات ناشی از مرحلۀ ناامیدی و غم مهاجرت شروع به فروکش می‌کنند. ممکن است آن‌ها هنوز نشانه‌های فرهنگی خاصی را درک نکنند؛ اما، با فرهنگ بیگانه بیشتر آشنا می‌شوند و آرام‌آرام نحوۀ رفتار در فرهنگ جدید را یاد می‌گیرند.
مرحلۀ پذیرش
در مرحلۀ پذیرش یا بهبودی، افراد بهتر می‌توانند خانه جدید خود را تجربه کرده و از آن لذت ببرند. معمولاً، باورها و نگرش‌ها نسبت به محیط جدیدشان بهبود می‌یابد که منجر به افزایش اعتمادبه‌نفس و بازگشت حس شوخ‌طبعی آن‌ها می‌شود.
موانع و سوءتفاهمات ناشی از مرحلۀ ناامیدی معمولاً برطرف شده است و به افراد اجازه می‌دهد آرام‌تر و شادتر شوند. در این مرحله، بیشتر افراد رشد می‌کنند و ممکن است رفتارهای قدیمی خود را تغییر دهند و آداب‌هایی را از فرهنگ جدید خود یاد بگیرند.
علائم شوک فرهنگی چیست؟
علائم غم مهاجرت یا سندروم مهاجرت را می‌توان به‌صورت زیر خلاصه کرد:
- احساس عصبانیت؛
- تحریک‌پذیری؛
- راحت‌نبودن در محیط جدید؛
- سردرگمی؛
- ناامیدی و از دست دادن حس شوخ‌طبعی و نشاط قبلی؛
- تمایل به گذراندن بیشتر زمان به‌صورت انفرادی یا با یک حلقۀ کوچک از دوستان و اقوام؛
- پرهیز از رفت‌وآمد با افرادی با زبان و فرهنگ بیگانه؛
- داشتن احساس منفی نسبت به مردم کشور میزبان و فرهنگ آنان.
تجربه‌کردن درجات مختلفی از افسردگی با علائمی نظیر بی‌حوصلگی، احساس خستگی مفرط و فقدان انرژی، احساس غم عمیق و لذت‌نبردن از تفریحات، تغییر در عادات خواب و میزان اشتها و از دست دادن قدرت تمرکز و تفکر درمورد موضوعات مختلف نیز از علائم سندروم مهاجرت است.
دورۀ شوک فرهنگی مهاجرت می‌تواند بسیار کوتاه و در حد چند ماه باشد یا بسیار طولانی شود و چندین سال طول بکشد. متأسفانه اگر راهکارهای مناسبی برای مقابله با این مسئله اندیشیده نشود، این مشکل می‌تواند سال‌ها به طول بینجامد و فرد مهاجر را در حالت بلاتکلیفی نگه دارد.
راهکارهای مقابله با شوک فرهنگی چیست؟
اگرچه بسیاری از افراد شرایط فرهنگی و محیط جدید را می‌پذیرند و خود را با آن وفق می‌دهند، برخی از مهاجران نیاز به راهکارهایی دارند که این فرایند را برای آنان تسریع و تسهیل کند. موارد زیر می‌توانند به این افراد در جهت تطابق با محیط و فرهنگ جدید کمک کند.
احساسات ناخوشایندی را که تجربه می‌کنید پنهان یا کتمان نکنید. بیان این مشکلات به معنای ضعف شما نیست. بسیاری از افراد این مشکلات را تجربه می‌کنند. به‌جای احساس شرم از بیان این مشکلات آن را با افرادی که مثبت فکر می‌کنند و قبلاً شوک فرهنگی را تجربه کرده و از آن عبور کرده‌اند در میان گذاشته و از تجربیات آن‌ها استفاده کنید.
قوانین کشور میزبان و آداب‌ورسوم مردم آن را بیاموزید و سعی کنید دریابید فلسفۀ آن‌ها چیست. تاحدامکان درمورد تاریخ آن‌ها مطالعه کنید. شناخت تاریخ و فرهنگ کشور میزبان کمک شایانی به درک تفاوت‌های فرهنگی بین دو کشور می‌کند.
با پرداختن به یک فعالیت ورزشی، هنری، موسیقی یا خیریه خود را در فرهنگ جدید شریک کنید. این موضوع فاصلۀ فرهنگی را به‌سرعت کم می‌کند.
زبان کشور میزبان را تا حد ممکن بیاموزید و سعی کنید در آن پیشرفت کنید. یکی از بزرگ‌ترین دلایل شوک فرهنگی، ندانستن زبان و ممکن‌نبودن برقراری ارتباط با افراد جامعۀ میزبان است که احساس ناخوشایندی را به فرد مهاجر منتقل می‌کند. فراگیری زبان این احساس ناخوشایند را برطرف کرده و علاقۀ شما را به مردم افزایش می‌دهد. درصورت امکان به ادامۀ تحصیل فکر کنید. شرایط سنی هیچ محدودیتی برای ادامۀ تحصیل ندارد.
ورزش و پیاده‌روی کنید و با رفتن به مسافرت‌های هر چند کوتاه مکان‌های دیدنی کشور میزبان را از نزدیک مشاهده کنید.
از ایدئال‌سازی کشور محل تولدتان در ذهن خود پرهیز کنید. هیچ جا بهشت نیست. بپذیرید که برای رسیدن به شرایط بهتر در زندگی مهاجرت را انتخاب کرده‌اید و باید خود را هر چه زودتر با شرایط جدید وفق دهید.
سعی کنید حداقل نیمی از وقت خود را در محل کار یا برای سایر فعالیت‌ها و تفریحات با افرادی که فرهنگ و زبان متفاوتی دارند بگذرانید. گذراندن وقت با دوستان و اقوامی که به مهاجرت دید مثبت دارند به پشت سر گذاشتن شوک فرهنگی کمک می‌کند؛ اما، این موضوع نباید ارتباط اجتماعی شما را با مردم کشور میزبان محدود کند.
در خاتمه باید یادآور شد که، بزرگ‌ترین عامل موفقیت در پشت سر گذاشتن شوک فرهنگی پس از مهاجرت خواست شما برای رسیدن به این هدف و داشتن ذهنی باز و دیدی مثبت نسبت به محیط و فرهنگ جدید و تلاش برای تطابق با آن است.
چنانچه سؤالی دربارۀ این موضوع دارید اینجا بپرسید تا همکاران ما به شما پاسخ دهند.
